14.03.2024 – Κυριακή Τσολάκη, “Μακεδονία”
Περιστατικά που θυμίζουν τη… «Δίκη» του Κάφκα, ένα μυθιστόρημα του σπουδαίου Τσέχου συγγραφέα στο οποίο ο ήρωας συλλαμβάνεται χωρίς να γνωρίζει γιατί κατηγορείται και ξεκινά έναν αδιέξοδο αγώνα για να αποδείξει την αθωότητά του περνούν αυτή τη φορά μέσα από τον «φακό» του γνωστού δημοσιογράφου – ντοκιμαντερίστα και ευρωβουλευτή Στέλιου Κούλογλου.
Στη νέα του ταινία τεκμηρίωσης «142 χρόνια», που παρουσιάζεται απόψε στο πλαίσιο του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια του θεατή ένα δικαστικό θρίλερ τριών αθώων προσφύγων καταδικασμένων από 50 έως και 142 χρόνια φυλακή.
Ένας διασώστης, ο Ιάσονας Αποστολόπουλος, προσπαθεί να σώσει τις ζωές τους με μια παράλληλη υποστήριξη μιας διεθνούς εκστρατείας αλληλεγγύης. Το σφάλμα τους; Ότι πήραν στα χέρια τους το τιμόνι του καραβιού για να σωθούν οι επιβαίνοντες και έτσι κατηγορήθηκαν από την ελληνική δικαιοσύνη ως… διακινητές!
Δεν είναι μόνο τρεις αυτές οι ιστορίες. Στις ελληνικές φυλακές υπάρχουν πάνω από 2000 πρόσφυγες που καταδικάζονται σε βαριές ποινές ως διακινητές και αποτελούν τη δεύτερη πολυπληθέστερη ομάδα κρατουμένων.
Η κάμερα ακολουθεί τον διασώστη, που είναι γνωστός και βραβευμένος διεθνώς για το ανθρωπιστικό του έργο, ο οποίος συμμετέχει σε μια διεθνή προσπάθεια να αθωωθούν τρεις πρόσφυγες και συγκεκριμένα, ο Μοχάμαντ Χανάντ Αμπντί (Σομαλία), ο Ακίφ Ραζούλι και ο Αμίρ Ζαχίρι (Αφγανιστάν).Και οι τρεις βρέθηκαν καταδικασμένοι ως διακινητές, καθώς ενώ επέβαιναν σε πλοίο από την Τουρκία στην Ελλάδα, εξαναγκάστηκαν από τους αληθινούς διακινητές να πάρουν το πηδάλιο του πλοίου – μια πρακτική που είναι πάγια και γνωστή στην Ελληνική Ακτοφυλακή. Σύμφωνα με τον νόμο 4251/2014, όποιος συλληφθεί να κρατά το πηδάλιο του σκάφους καταδικάζεται ως διακινητής – πολύ συχνά όμως, όπως αποδεικνύεται, λανθασμένα, και ύστερα από συνοπτικές δίκες που κρατούν λίγα λεπτά και όπου οι κατηγορούμενοι δεν έχουν διερμηνέα. Με αυτές τις τακτικές των ελληνικών δικαστηρίων, ο Μοχαμάντ Χανάντ Αμπντί βρέθηκε καταδικασμένος σε 142 χρόνια φυλακή. Ο Ακίφ Ραζούλι και ο Αμίρ Ζαχίρι, σε 50 χρόνια ο καθένας.
Μια εκστρατεία αλληλεγγύης για δίκαιες δίκες
Η προβολή του ντοκιμαντέρ συμπίπτει χρονικά με δυο σημαντικά γεγονότα. «Το πρώτο είναι η συνεχιζόμενη σφαγή στη Γάζα και το δεύτερο οι αποφάσεις σε δικαστήρια της Αθήνας που αποτελούν το θέμα της ταινίας και είναι εξοργιστικές καθώς είναι εξοντωτικές καταδίκες σε βάρος αθώων ανθρώπων, που κλείνονται σε φυλακές, βασανίζονται, κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας», όπως τόνισε ο Στέλιος Κούλογλου.
Το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε ως μια εκστρατεία αλληλεγγύης για δίκαιες δίκες στους ανθρώπους αυτούς. «Είχα διαβάσει για έναν Σομαλό και αποφάσισα να κάνω μια διεθνή εκστρατεία. Συσπείρωσα διάφορους άλλους ευρωβουλευτές και μαζί πηγαίναμε από φυλακή σε φυλακή και από δική και δίκη. Μας είπαν στη φυλακή πως και άλλα δύο παλικάρια καταδικάστηκαν από 50 χρόνια ο καθένας. Στην πορεία επειδή γίνονταν η μια δίκη μετά την άλλη αποφάσισα ότι το θέμα μπορεί να γίνει ένα εύφλεκτο συνταρακτικό ντοκιμαντέρ. Με τους ανθρώπους αυτούς ζήσαμε μεγάλες περιπέτειες, απογοητεύσεις, ένα δικαστικό θρίλερ που κράτησε πάνω από ένα χρόνο και καταφέραμε και βγάλουμε τρεις ανθρώπους από τη φυλακή».
Έτσι, άνθρωποι που απλά άγγιξαν ένα τιμόνι φτάνουν να αντιμετωπίζουν ίσως τον χειρότερο εφιάλτη της ζωής τους. «Με όλους γίνεται αυτό και η συμπεριφορά της δικαιοσύνης, όχι όλων των δικαστών, θυμίζει τη μεταχείριση των μαύρων την εποχή της δουλείας στις ΗΠΑ. Πρέπει να αλλάξει ο νόμος του 2014. Ενώ ήθελαν οι ίδιοι οι δικαστές να καταλάβουν ότι δεν ήταν διακινητές εντούτοις ο νόμος τους υποχρέωνε να επιβάλλουν ποινές», επεσήμανε ο Στέλιος Κούλογλου που αυτό το διάστημα ετοιμάζει άλλα δύο ντοκιμαντέρ. Το ένα αφορά «όλα όσα θα θέλατε να μάθετε για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και δεν είχατε πού να τα ρωτήσετε», όπως είπε, και το άλλο την ιστορία ενός Εβραίου επιζώντος του ολοκαυτώματος που τον έσπρωξε η μητέρα του από το τρένο και έτσι σώθηκε.
Οι λόγοι της αδικίας
Από την πλευρά του ο διασώστης Ιάσονας Αποστολόπουλος που είναι ένα από τα πρόσωπα του ντοκιμαντέρ ανέλυσε τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει όλη αυτή η αδικία. «Ο πρώτος είναι πως αυτή η πρακτική αποτελεί ένα μέτρο αποτροπής της προσφυγιάς και της μετανάστευσης στην Ευρώπη, ένα δόγμα δηλαδή να τους κάνουμε τον βίο αβίωτο για να μην έρχονται. Σε αυτή τη λογική υπάγεται η ποινικοποίηση της διάσωσης και της αλληλεγγύης, δηλαδή να πνίγονται για να μην έρχονται στην Ευρώπη. Ο δεύτερος είναι ότι πρόκειται για μια τακτική συγκάλυψης των κρατικών ευθυνών για τις προκλήσεις των ναυαγίων. Τι μας είπαν για την Πύλο; Ότι φταίνε οι διακινητές. Υπάρχει μια υπερεστίαση στους διακινητές, που συνδέονται με τις ευθύνες του ναυαγίου. Η αθώωση των κρατικών αρχών περνάει μέσα από την καταδίκη αυτών των ανθρώπων αυτών και αυτός είναι ο λόγος να σταθούμε στο πλευρό τους. Ας παλέψουμε να μην συγκαλυφθεί το έγκλημα», επεσήμανε.